Terras schilderijen onderwerp • kunstenaars • kunstwerken te koop terras in de schilderkunst

Terrassen zijn er in Nederland nog niet zo lang. Op schilderijen uit de 17e en 18e eeuw kwamen ze nog niet voor. Natuurlijk zaten er mensen bij mooi weer buiten, op stoepjes voor hun huis, maar van zoiets frivools als ‘een glas in de hand’ was geen sprake, hoogstens lag er een waterzak onder handbereik. In de stad, met weinig trottoirs en veel vuiligheid was al helemaal geen mogelijkheid om buiten te gaan zitten. Tot halverwege de negentiende eeuw was op straat drinken ‘weggelegd’ voor zwervers. In Parijs, waar de westerse wereld midden 19e eeuw de wereld werd uitgevonden, werden bij uitzondering wel eens wat stoelen buiten een café gezet. Maar pas rond 1860, toen de eerste boulevards van Haussmann waren aangelegd breidden cafés zich uit naar die brede straten, een prachtig decor voor een pronkerig, publiek leven. Al snel waaide de trend over naar Nederland. Sociëteit De Witte aan het Plein in Den Haag mocht in 1863 met toestemming van de gemeente een paar stoelen en tafels plaatsen. Jaren van lobbyen waren hier aan vooraf gegaan; de gemeente vreesde dat het terras een obstakel zou vormen voor ‘fatsoenlijke vrouwen’, die het Plein overstaken. Andere cafés aan het Plein volgden en steeds meer (bemiddelde) dames trokken de stoute schoenen aan en namen op de terrassen plaats. In dezelfde tijd waren het vooral de impressionistische en klassiek-moderne schilders als Isaac Israels, Leo Gestel, Frans Helfferich en de Zeeuw Willem Vaarzon Morell die aan het einde van de 19e, begin 20e eeuw een voorliefde aan de dag legden voor het publieke uitgaansleven en de terrascultuur op het doek vastlegden. Die terrasjes konden op diverse plekken staan, in een park, bij cafés in een grote stad als Amsterdam of Den Haag en natuurlijk ook aan de kust, dichtbij zee.

Vanaf de jaren zeventig kwam pas de onstuimige groei van het terrasleven in de stad op gang. Tot die tijd streefde de stad voornamelijk een praktische functie na; bedrijven, instellingen, grote winkelcentra waren van belang en alles moest goed met de auto bereikbaar zijn. Jan Oosterman schreef in 1993 over de opkomst van het terras in zijn proefschrift De parade der passanten. In deze titel ligt al voor een deel het antwoord op de vraag besloten waarom terrassen niet meer weg te denken zijn uit een samenleving met steeds meer vrije tijd en zelfs een levensbehoefte voor velen zijn geworden. ‘Het leven is een schouwspel, en op het terras heeft men de beste zitplaatsen’, zei Oosterman. Het terras vormt een veilige plek tussen de private ruimte van een café of restaurant en de openbare ruimte op straat. Binnen heersen conventies, buiten is het terras een semipublieke ruimte, waar men onderdeel is van een vluchtige groep. Liep men tot in de jaren 60 via de onopvallende zij-ingang van het café naar binnen om een bittertje of biertje te bestellen, vanaf de jaren 70 kon men zich buiten laten zien met het glas in de hand. Op het terras kunnen mensen zich ontspannen en hebben ze een mooi venster op de samenleving; men kan zich zonder gêne spiegelen aan de passanten – een doorsnee van de bevolking, in de wetenschap ook zelf te worden bekeken. Het terras is de graadmeter voor gezelligheid geworden en laat vooral zien dat je geniet en dat je het goed hebt!