Jozef Israëlskunstenaar • kunstschilder • aquarellist • tekenaarGroningen 1824-1911 Den Haag

Jozef Israëls, in Groningen opgegroeid in een eenvoudig joods milieu, ging daar naar de Kweekschool en vanaf zijn vijftiende naar de Franse School. Intussen volgde hij al teken- en schilderlessen aan de Academie Minerva. Op zijn achttiende verhuisde Jozef naar Amsterdam, waar hij op het atelier van Jan Adam Kruseman in de leer ging en daarnaast avondklassen volgde op de Koninklijke Academie. Israëls was een ‘mensen mens’. Zijn leven lang zou hij verknocht zijn aan het uitbeelden van de menselijke figuur in zijn karakteristieke omgeving. Hij koos vissers en boeren – types uit het volkse leven – tot model. Taferelen die hem een grote naam bezorgden waren niet de kleine en grote vreugden uit het leven, maar de beelden van diep menselijk medegevoel, leed en treurige eenzaamheid.

De eerste schilderijen met dit thema ontstonden in Zandvoort. Zijn broer, die arts was, raadde hem zeelucht aan voor zijn reumatische aandoeningen en Israëls logeerde er een week bij een timmerman. Daar ontstond zijn beroemde werk ‘Langs moeders graf’, waarvoor de huisbaas en zijn kinderen model stonden. Alleen in de jaren 60, na zijn huwelijk en de geboorte van zijn kinderen Isaac en Mathilde, kwamen thema’s als huiselijk geluk en moederschap in zijn schilderijen voorbij. In deze tijd ook maakte Israëls kennis met David Artz en Bernard Blommers die hij aan het begin van hun loopbaan sterk zou beïnvloeden.

Na 1871, toen hij in Den Haag ging wonen, raakte hij nauw bevriend met Hendrik Willem Mesdag. Samen waren ze in 1876 betrokken bij de oprichting van de Hollandsche Teekenmaatschappij. Van Pulchri Studio was Israëls een van de eerste leden. Als een van de oudere schilders van de Haagse School stond Israëls bekend om zijn open blik en zijn grote belangstelling voor nieuwe uitingen in literatuur en beeldende kunst.

In de tuin van zijn huis aan de Koninginneweg in Den Haag liet Jozef een atelier bouwen met een ‘visschershoekje’ en een Oudhollands venster. Voor dat venster poseerden figuren die op een bepaalde manier uitgelicht werden. Dit leverde portretten en interieurs op met prachtige licht-en-donkereffecten.

Israëls’ werkwijze vond veel navolging in de 19e eeuw, zowel bij Nederlandse schilders zoals Van Gogh en Mondriaan, als bij buitenlanders als Max Liebermann.

Samen met Bosboom leverde Israëls het bewijs dat het niet alleen de landschapsschilders waren die de toon hebben gezet in de beginperiode van de Haagse School.