Job Hansenkunstenaar • kunstschilderGroningen 1899-1960

Jacob Gerard, oftewel Job, Hansen is een van de meest fascinerende schilders van De Groninger Ploeg. Zijn artistieke loopbaan liep wat anders dan die van de andere leden van De Ploeg. Hansen doorliep de Hogere Handelsschool in Groningen en vond in 1920 in Amsterdam een betrekking als correspondent buitenland bij de Maatschappij tot Exploitatie van Fijnhouthandel en Stoomzagerij. Daar woonde hij met Johan Dijkstra in hetzelfde huis op kamers en daar leerde hij ook Jan Wiegers kennen. In 1922 keerde hij naar Groningen terug om als bouwkundig tekenaar aan de slag te gaan op het architectenbureau van Evert van Linge. Hij ontwierp woningen en realiseerde verbouwingen. Voor mede-Ploeglid Ekke Kleima ontwierp hij een woonhuis in Warffum. Als architect had Hansen een voorkeur voor de vormentaal en opvattingen van de avant-gardistische groep De Stijl, waartoe onder meer Theo van Doesburg behoorde.

In 1923 sloot Hansen zich aan bij De Ploeg. Als niet schilderend lid werd hij gewaardeerd om zijn grote kennis van de moderne schilderkunst en zijn artistieke betrokkenheid. Hij schreef diverse teksten voor tentoonstellingscatalogi van De Ploeg en werkte mee aan het tijdschrift van Hendrik Werkman The Next Call. Daarin beschreef hij op geheel eigen wijze het kunstenaarsklimaat in Groningen en nam hij het werk van Jan Wiegers, Jan Altink en Hendrik Werkman onder de loep. Hansen werd zeer gewaardeerd om zijn scherpe blik.

In 1925 vond in de zalen van Pictura de jaarlijkse tentoonstelling plaats van De Ploeg waarvoor, onder leiding van Hansen, enkel vooruitstrevend werk was geselecteerd. Het zou de meest uitgesproken tentoonstelling van De Ploeg worden en leidde tot een intern conflict met het bestuur vanwege de te modernistische richting. Hansen bedankte daarom nog in datzelfde jaar voor zijn lidmaatschap.

Vanaf 1927, toen architect Evert van Linge Hansen eervol ontslag moest geven vanwege te weinig opdrachten, besloot Hansen weer te gaan schilderen. Samen met Jan Altink en Hendrik Werkman ging hij wandelend of met de fiets op ontdekkingstocht naar het Groningse platteland, vooral naar het gebied tussen het Reitdiep en het Boterdiep. Al snel ontwikkelde Hansen een heel eigen stijl, gebaseerd op een onconventionele manier van omgaan met verf en drager. Een schildersezel vond hij maar onhandig, maar een triplex paneeltje, dat hij voorzag van een witte grondtoon, was makkelijker mee te nemen en op schoot te leggen. De witte ondergrond was een belangrijk beeldmiddel. Het representeerde voor hem licht en ruimte, waaruit zijn voorstellingen soms nauwelijks herkenbaar opdoemen. Van Jan Altink had hij geleerd dat ‘de dingen geen kleur hebben, alleen licht heeft kleur’. Op de witte ondergrond gebruikte hij met benzine verdunde verf die hij met penseelvegen en zijn handen en vingers opbracht. Door de sterke overeenkomsten met de aquarel werd deze techniek ‘benzinerel’ genoemd. ‘De benzinereltechniek stelt hem in staat het penseel zonder enige belemmering, licht en vrij, over het paneel te laten gaan……De vlotte penseelvoering, de ijle kleuren en de beperkte definiëring van vormen geven deze schilderijen een vluchtig karakter en verlenen hen tevens een zekere mate van abstractie. Persoonlijke verbeelding en typering van het landschap gaan in die gevallen hand in hand’ (Han Steenbruggen).

Steeds vaker schilderde Hansen in zijn atelier, nadat hij in 1933 naar de binnenstad van Groningen verhuisde. Dit atelier was een soort observatorium van waaruit Hansen zijn directe woonomgeving vastlegde in steeds expressiever kleurgebruik en meer schetsmatiger voorstellingen. Van hieruit kon hij beter experimenteren dan op het platteland, vanwaar het lastig was met de fiets naar huis te rijden als hij – behalve met zijn brede kwast – ook nog eens met zijn handen gekliederd had.
Nadat Hansen in 1935 opnieuw toetrad tot de Ploeg en deelnam aan de jaarlijkse tentoonstelling ondervond hij felle kritiek in Het Volksblad: ‘Het werk van J.H. Hansen is van een wilde, onbeheersbare machteloosheid; wij weigeren vooralsnog een slordig-paars gepenseel bovenop een morsige groene massa met dito nevenpartijen een schilderij te noemen.’ Johan Dijkstra in de Provinciale Groninger Courant was wél positief.

De vriendschap met Werkman was van groot belang voor Hansen. Ze hadden dezelfde belangstelling voor vernieuwingen en uitgesproken ideeën hierover. Als een van de eersten kocht hij de ‘druksels’ van Werkman. Nadat Werkman in 1945 door de Duitsers werd omgebracht bekommerde Hansen zich om de familie van Werkman en zijn artistieke nalatenschap. Hierdoor kwam hij in contact met Willem Sandberg, in die tijd directeur van het Stedelijk Museum Amsterdam, die in 1953 de eerste overzichtstentoonstelling organiseerde van het werk van Hendrik Werkman. Na de Tweede Wereldoorlog werd het palet van Hansen kleurrijker met heviger contrasten. Nog steeds was het Groningse landschap favoriet, naast bloemstillevens, landschappen, zeilboten en wallekanten van het Paterswoldsemeer zoals hij die hij zag vanuit zijn kano.